Sự thật đầy bất ngờ về nguyên tác "Hai con ngựa" gây tranh cãi gay gắt trong sách Tiếng Việt lớp 1, bộ Cánh Diều

Bài tập đọc "Hai con ngựa" trong sách Tiếng Việt lớp 1 gần đây được người ta đưa ra phân tích, bàn luận và tranh cãi rất gay gắt vì nhiều điểm khó hiểu.

Truyện "Hai con ngựa" gây tranh cãi trong sách Tiếng Việt 1, bộ SGK Cánh diều.

Một câu chuyện rất ngắn nhưng được tách làm 2 phần đã gây ra sự thiếu liền mạch, hiểu lầm và mất đi tính giáo dục của nó. Trong khi câu chuyện khá ngắn có thể gói gọn trong số câu từ xúc tích và chỉ có giá trị khi chúng liền mạch. Ngoài ra lớp vỏ câu từ với những từ ngữ không rõ nghĩa, trúc trắc, ngô nghê, thiếu cảm xúc cũng được nhắc tới.

Nếu chỉ đọc phần 1 thì giống như câu chuyện dạy trẻ sự lười biếng, ỷ lại, trốn tránh trách nhiệm, dễ gây hiểu lầm cho trẻ. Nếu gộp cả 2 phần lại thì rõ nghĩa hơn, nhưng câu từ, kết cấu cũng lủng củng, thiếu mạch lạc. Điều này đã gây ra những tranh luận gay gắt xung quanh.

Gần đây bài viết của tác giả Phan Việt Hùng, Phó tổng biên tập báo Thiếu niên Tiền phong và Nhi đồng, đã có 1 bài phân tích khá cụ thể. Anh đã "truy xuất" từ tận gốc nguyên tác truyện "Hai con ngựa" khiến cho nhiều người có cái nhìn rõ ràng và thấu đáo hơn.

Anh Phan Việt Hùng viết:

"TRUYỆN ĐÓ KHÔNG PHẢI CỦA CỤ LEV TOLSTOY ĐÂU!

1. Bài Tập đọc "Hai con ngựa" của sách lớp Một (Cánh Diều) ghi Phỏng theo Lev Tolstoy (Lép Tôn-xtôi) không hiểu sao lại được chia làm 2 phần. Trang 157 và 159. Mình cũng chẳng hiểu tại sao một truyện ngụ ngôn ngắn ngủn (trong nguyên bản chỉ có 58 chữ), lại phải tách ra làm 2 phần, khiến không chỉ trẻ con, mà ngay cả rất nhiều người lớn khi mới chỉ đọc phần 1, cứ tưởng là Đại văn hào Nga khuyên các cháu thiếu nhi thò lò mũi xanh nên lười biếng, trốn việc.

Trong nguyên bản tiếng Nga, truyện có tên "Ngựa đực và ngựa cái"(Конь и кобыла), được in lần đầu trong cuốn giáo trình Azbuka dạy trẻ làm quen với chữ cái, học vần, tập đọc, viết đoạn văn và số học. Cuốn này do chính cụ Lev Tolstoy viết, xuất bản lần đầu năm 1872. Mấy năm sau cụ chỉnh sửa, xuất bản với tên gọi mới là Novaya Azbuka (Новая азбука), được Bộ giáo dục quốc dân phê duyệt làm sách giáo khoa. Có thể nói không quá, cuốn này của cụ đã đặt nền móng, có ảnh hưởng lớn cho việc biên soạn các sách dạy chữ, dạy vần cho trẻ con Nga từ thời Nga hoàng, qua thời Xô viết cho đến ngày nay.

Truyện nó như sau:

Кобыла ходила день и ночь в поле, - не пахала, а конь кормился ночью, а днём пахал. Кобыла и говорит коню:

- Зачем ты пашешь? Я бы на твоем месте не пошла. Он бы меня плетью, а я бы его ногою.

На другой день конь так и сделал. Мужик видит, что конь стал упрям, запрёг в соху кобылу.

(Tạm dịch:

Ngựa cái chẳng chịu kéo cày, suốt ngày đêm nó chỉ nhởn nhơ trên đồng. Ngựa đực thì đêm đến đi kiếm ăn, ngày lại phải kéo cày. Thấy thế, ngựa cái liền nói với ngựa đực:

- Sao anh cứ phải cày suốt thế? Tôi mà như anh thì không đi cày gì hết. Nếu ông chủ mà quất roi á, tôi đá cho một phát ngay.

Ngày hôm sau, ngựa đực làm y hệt như thế. Ông chủ thấy ngựa đực trở nên ngang bướng, liền bắt ngựa cái đi cày).

Nguyên tác truyện ngụ ngôn "Hai con ngựa" - Ngựa đực và ngựa cái.

Chỉ cần dịch nguyên, có thể sửa thêm một chút là cũng có thể dùng làm 1 bài tập đọc hoàn chỉnh rồi. Không hiểu sao các tác giả lại cứ phải thêm chi tiết này nọ (đổi ngựa cái ngựa đực thành ngựa tía ngựa ô, rồi đi cày thành thồ hàng, rồi thêm thắt lời thoại...) vào cho rối rắm, dài dòng, rồi tách nó ra làm 2 bài riêng để làm gì.

Bài này trên lớp chỉ cần 1 tiết là đủ, dưới sự hướng dẫn của cô giáo, các bạn nhỏ sẽ hiểu ngay ra một bài học: Nếu xúi dại người khác làm điều không hay, có thể bạn sẽ gánh chịu hậu quả. Rất rõ ràng. Chứ trong sách kia, học xong phần 1, các bạn nhỏ sẽ thấy lời xui trốn làm việc là "Chí lý lắm".

2. À, chỗ này mới đáng nói thêm này. Thật ra, đây không phải là truyện của cụ Lev Tolstoy sáng tác đâu. Cụ dịch ngụ ngôn Aesop (Ê-dốp) ra đấy.

Cái này thú vị đây.

Thời Liên Xô, có một cuốn sách khá nổi tiếng là "Басни Эзопа в переводах Толстого" - Ngụ ngôn Aesop qua bản dịch của Tolstoy. Trong đó có in truyện "Ngựa đực và ngựa cái".

Lưu ý là trong khoảng 290 truyện ngụ ngôn của Aesop, Lev Tolstoy chỉ chọn dịch khoảng 70 truyện, vì nhiều lý do riêng của ông, trong đó các truyện ngụ ngôn mang hơi hướng chính trị.

Các trang web của Nga hiện nay khi đăng "Ngựa đực và ngựa cái", bao giờ cũng chú thích bên cạnh "Ngụ ngôn Aesop qua bản dịch của L.N.Tolstoy.

Vậy nên có lẽ các tác giả sách Tiếng Việt lớp 1, lần sau khi chỉnh sửa để in lại, nên ghi rõ nguồn TÁC GIẢ của truyện này là Aesop, chứ không phải là Lev Tolstoy".

Tác giả cũng nhấn mạnh thêm quan điểm của mình xung quanh lùm xùm từ bộ sách và câu chuyện có tính riêng lẻ này:

"Trẻ con như trang giấy trắng. Cái gì các bạn ấy được tiếp xúc đầu tiên, là sẽ nhớ mãi. Truyện ngụ ngôn Aesop, cũng như La Fontaine... là những kho báu của nhân loại, khi giới thiệu với trẻ thì nên ghi đúng tên truyện, dịch đúng nội dung của truyện, thì sẽ tốt hơn. Kẻo các bạn nhỏ sẽ bị lẫn lộn, vài năm nữa mua được cuốn Ngụ ngôn Aesop (trên thị trường đã có một số cuốn), khi đọc "Ngựa đực và ngựa cái" sẽ bảo: "Ơ hồi học lớp Một, con đọc thấy tên truyện khác, rồi tác giả là ông khác kia mà".

Tác giả cũng nói thêm truyện "Lừa và Ngựa" cũng trong sách lớp 1 này, có từ "thở hí hóp" rất lạ ấy, cũng ghi là Phỏng theo Lev Tolstoy cũng không phải luôn. Đó cũng là truyện ngụ ngôn Aesop do Lev Tolstoy dịch.

Anh Phan Việt Hùng cũng cho rằng điều đáng tiếc của câu chuyện này in trong sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 1 là bỏ bớt đi câu than vãn của con ngựa mà đó lại chính là bài học của câu chuyện mang tính giáo dục này về việc nên biết giúp đỡ người khác.